Поиск по этому блогу

воскресенье, 25 октября 2015 г.

Сыйфат турында гомуми төшенчә

 Гомуми төшенчә. Лексик-семантик мәгънәсе буенча сыйфат п р е д м е т б и л г е с е н белдерә. Яңа кием, кояшлы көн, зәңгәр чәчәк,озын юл, текә тау һ.б.
Морфологик яктан сыйфат – төрләнми торган сүз төркеме. Аңа бары тик д ә р ә җ ә к а т е г о р и я с е генә хас.
Синтаксик яктан сыйфатлар җөмләдә күбрәк исем белән белдерелгән җөмлә кисәген ачыклап, а е р г ы ч ролендә кулланылалар, х ә б ә р булып киләләр:
а) Тәрәз ачып, бер чибәр кыз толымын тарап тора. Зәң­гәр күктә ак бер болыт тукталып карап тора (Р.Фәй­зуллин). Уяна иркенболыннар, ачыла гөл керфекләре (С.Хә­ким);
б) Вак яңгыр сибәли. Үләннәр, яфраклар юеш. Аяк асты тайгак, пычрак (И.Гази). Түреш өстендә ефәктәй юка гына ак томан тибрәнә. Көн тымызык, эссе, бөркү (Ә.Еники).
Кайбер сыйфатлар шулай ук фигыльне ачыклап хәл функциясендә дә килергә мөмкин: яхшы укый, матур яза, төз йөри һ.б. Аума, ауматуп-туры тор. Төз утыр, яхшы утыр (Г.Тукай).
Сыйфат ачыклаган сүз с ы й ф а т л а н м ы ш дип атала. Морфологик яктан сыйфат сүз төркеменең үзенчәлеге шунда: сыйфатланмышы белән килгәндә, ул төрләнми. Мәсәлән, яхшы китап, яхшы китапны, яхшы китаплар һ.б. Рус телендә исә, мәсәлән, сыйфатлар, исемнәр кебек үк, килеш, сан белән төрләнәләр, род категориясе буенча ачыкланган сүз бе­лән ярашалар: хорошая книга, хорошой книги, хорошие книги, хороший урок һ.б.

воскресенье, 11 октября 2015 г.

СЫЙФАТ СҮЗ ТӨРКЕМЕНӘ АНАЛИЗ ҮРНӘКЛӘРЕ.

Сыйфатның: а) ясалышы (тамыр, ясалма, кушма һ.б.); б) семантик төркемчәсе; в) дәрәҗәсе; г) исемләшү-исемләшмәве; д) җөмләдәге вазифасы күрсәтелә.
Язгы кояш тау артыннан көлеп килеп чыкты. Аның беренче нурлары каршыдагы биек сырт өстенә, җир астыннан казылып чыгарылган кызыл балчыкларга, аннан соң конторадан ерак түгел, бик матур һәм иркен итеп салынган яшел түбәле йортларның зур-зур тәрәзәләренә төштеләр (М. Гафури).
язгы – ясалма сыйфат, нисби, төп дәрәҗәдә, исемләшмәгәнән, җөмләдә аергыч – язгы (кояш);
биек – тамыр сыйфат, асыл сыйфат, төп дәрәҗәдә, исемләшмәгән, җөмләдә аергыч – биек (сырт);

Сыйфат( cүз төркеме)

 Сыйфат
Предметның билгесен белдереп, нинди? кайсы? кайдагы? кебек сорауларга җавап булган сүз төркеме сыйфат дип атала.
Сыйфат исемне ачыклап килә. Сыйфат ачыклап килгән исем сыйфатланмыш була.
Сыйфатлар җөмләдә күбрәк аергыч һәм хәбәр булып килә.